اولین پیش‌نشست از سلسله نشست‌های همایش بین‌المللی اربعین، معنویت و اقتدار اسلامی صبح امروز در سالن همایش سازمان حج و زیارت قم برگزار گردید.

 در این همایش حجت‌الاسلام والمسلمین استاد مرتضی جوادی آملی در سخنانی مهم به تبیین ابعاد معرفتی و اعتقادی زیارت پرداخت و بر ضرورت ارتقای سطح شناخت جامعه از مقام اهل‌بیت علیهم‌السلام تأکید کرد.

ایشان با اشاره به حدیث نورانی امام رضا علیه‌السلام که می‌فرماید: «إِنَّ لِكُلِّ إِمَامٍ : عَهْداً فِي عُنُقِ أَوْلِيَائِهِ وَ شِيعَتِهِ وَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ وَ حُسْنِ الْأَدَاءِ ، زِيَارَةَ قُبُورِهِمْ فَمَنْ زَارَهُمْ رَغْبَةً فِي زِيَارَتِهِمْ وَ تَصْدِيقاً بِمَا رَغِبُوا فِيهِ، كَانَ‏ أَئِمَّتُهُمْ شُفَعَاءَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»، زیارت را نه صرفاً یک عمل مستحب، بلکه استمرار عهد و میثاق با امامان معصوم دانست و تصریح کرد: هر امامی پیمان و عهدی با امت خویش دارد و کمال وفای به این عهد در زیارت قبور ایشان و اظهار محبت و معرفت نسبت به جایگاه آن‌هاست. اگر کسی با رغبت و ایمان زیارت کند، در روز قیامت امامان او شفیع او خواهند بود.

استاد مرتضی جوادی آملی بیان داشت: همان‌گونه که توحید، نبوت و امامت از اصول اعتقادی ما هستند، زیارت نیز در امتداد همین باورها معنا پیدا می‌کند و نباید آن را صرفاً یک توصیه عبادی یا عمل مستحب ساده تلقی کرد. زیارت در حقیقت استمرار پذیرش ولایت و حقیقتی اعتقادی در متن ایمان شیعه است.

ایشان با اشاره به اثر فاخر حضرت آیت الله جوادی آملی با عنوان ادب فنای مقربان که شرحی عمیق و تفصیلی بر زیارت جامعه کبیره است، این اثر12 جلدی را یکی از کامل‌ترین منابع امام شناسی و معرفت‌شناسی اهل‌بیت دانست و افزود: معرفت حقیقی زیارت، همان است که در روایت «عارفاً بحقهم» بیان شده و اوج این معرفت را باید در مضامین بلند زیارت جامعه جست‌وجو کرد؛ فقراتی که ریشه در قرآن دارند و نشان می‌دهند اولیای الهی نه‌تنها مظاهر، بلکه عین اسمای الهی‌اند. «نَحْنُ أَسْمَاءُ اللَّهِ» یعنی آنان خود حقیقت اسماء الهی هستند، نه فقط مظهر آن.

وی با تأکید بر لزوم ارتقای معرفتی در فرهنگ زیارت گفت: جامعه ما باید به زیارتی آگاهانه و مبتنی بر شناخت مقام اهل‌بیت علیهم‌السلام برسد؛ نه زیارتی صرفاً جسمی و آیینی؛ زیارت اهل‌بیت علیهم‌السلام یک ارتباط زنده و حقیقی با امام حی است، نه صرفاً مواجهه با قبور و اجساد. اگر راهپیمایی اربعین و حضور در اماکن مقدسه با معرفت همراه نباشد، ممکن است به‌جای فرصت، به تهدید تبدیل شود؛ همان‌گونه که مسئله مهدویت با همه ظرفیت الهی‌اش، گاه به دلیل عدم فهم صحیح، به آسیب و انحراف آلوده شده است. زیارت باید در بستر فرهنگ اعتقادی و توحیدی جامعه نهادینه گردد تا ثمرات حقیقی آن حاصل شود.

وی ادامه داد: اصل در زیارت، خاکساری در برابر اولیای الهی و تحکیم عهد امامت است. اگر این حقیقت نادیده گرفته شود، زیارت می‌تواند به تهدیدی در حوزه اعتقاد تبدیل شود. زیارت باید با مبنای اعتقادی اصیل دیده شود تا آثار سیاسی و اجتماعی آن نیز به درستی محقق شود.

استاد مرتضی جوادی آملی در ادامه با اشاره به سفر زیارتی اخیر حضرت آیت‌الله جوادی آملی به عتبات عالیات، آن را نقطه عطفی در حوزه معارفی، فقهی، اجتماعی، تربیتی و سلوک روحانی دانست و گفت: حضرت استاد با خضوع کامل و دور از هرگونه جلوه‌گری، تنها به عنوان یک زائر خاضع در پیشگاه اهل‌بیت علیهم‌السلام حضور یافتند؛ سفری که سراسر حالت حضور بود، نه صرف دیدار.

ایشان افزود: آیت‌الله جوادی آملی در لحظاتی سرشار از خشوع و اشک، در اتاق خود به قرائت زیارت‌های متعدد امیرالمؤمنین علیه‌السلام می پرداختند و با حالتی معنوی عازم عتبه‌بوسی می شدند. این نحوه حضور، نشان‌دهنده اوج معرفت در فرهنگ زیارت است و باید در جامعه اسلامی بازتاب یابد.

رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء در بخش پایانی سخنان خود، با اشاره به پایان پروژه تفسیری تسنیم پس از چهل سال تلاش علمی مستمر، گفت: این تفسیر گران‌سنگ حاصل ساعت‌ها مطالعه روزانه حضرت استاد در متون تفسیری شیعه و اهل سنت است؛ تفسیری که خود پاسخ قاطع به بسیاری از شبهات درباره نسبت شیعه با قرآن کریم است و انس عمیق مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام با کتاب الهی را به‌روشنی نشان می‌دهد.

وی افزود: پایان یافتن تفسیر تسنیم، آرزوی دیرینه حضرت استاد بود. ایشان بارها از ما می‌خواستند دعا کنیم که این اثر به پایان برسد و خوشبختانه این توفیق به ایشان عطا شد. آیت‌الله جوادی آملی با عشقی خاص نسبت به امیرالمؤمنین علیه‌السلام، این تفسیر را به عنوان هدیه‌ای علمی و معنوی به آستان عتبه علویه تقدیم کردند و تأکید داشتند: ما که می‌رویم، دست خالی نرویم. این نگاه، نگاه کسی است که زیارت را با تمام وجود درک کرده و به زیباترین شکل آن را در مقام عمل پیاده کرده است.

استاد مرتضی جوادی آملی در پایان خاطرنشان کرد: تفسیر تسنیم، ثمره سال‌ها تلاش فکری و تحقیقی محققان و اساتید حوزه علمیه قم است؛ اثری ماندگار به نام تشیع، به نام روحانیت و به نام حوزه علمیه، که اکنون در تاریخ اندیشه اسلامی به عنوان نقطه‌ای روشن و افتخارآمیز ثبت شده است؛ و به شایستگی به قرآن ناطق، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام تقدیم شد.